rencor

Nesta entrada quería eu quitarlle razón ao Zizek. Obxectaba o Zizek que o resentimento impediría aplicar o criterio da xustiza redistributiva rawlsiano (o veo da ignorancia): cando sentimos rencor non somos quen de poñernos no lugar do outro. Para quitarlle a razón a Zizek falei eloxiosamente dos impostos. Os impostos, cando están ben deseñados funcionan como mecanismo de redistribución impersoal: entón entra en funcionamento outro veo que impide que o resentimento se encarne. E falaba de máis cousas. Mais existen outros mecanismos despersonalizadores máis importantes que os impostos en economía. Eses mecanismos actúan a traveso dunha man invisible. Ademais de guiar conduta o interese amansa feras: Cando a economía funciona o rencor disípase; cando non brota. E que sucede cando entran en xogo eses potentes motores políticos? Sucede que son postas en marcha as políticas das identidades: o rencor busca culpables.

Volvendo ao interese en As Paixóns e mailos Intereses fala Hirschman de como a partires dun determinado momento a ocupación das persoas polo mundano comercio comezou a ser vista como unha actividade xeradora de bondade. Un dos argumentos que se utilizou para defender esa bondade da ocupación polo crematístico era que a promoción do comercio facía aos príncipes menos proclives ao belicismo. O comercio entre nacións faría máis difícil entrar en guerra; a calma paixón pola renda afastaría aos príncipes doutras formas de afirmación persoal.

Efectivamente, semella que cando o comercio funciona e a actividade mercantil dá ocupación a calquera a paz reina; cando a economía colapsa buscamos inimigos aos que dirixir o noso rencor, a nosa mala baba. Mais podería ser este un relato non pouco mentireiro: a paz do comercio que esperaban os pensadores ilustrados foi tamén a do tráfico de escravos, a do xenocidio indíxena alí onde chegaron os imperios coloniais, a dos nenos traballando en minas de carbón. Foi necesaria unha reacción moral para conter unha forza cega desatada polo carto: o interese cega e deshumaniza, constrúe máquinas esmagadoras. Esa reacción moral falou de igualdade de dereitos, de fraternidade e máis de igualdade.

Hai moitos veos da ignorancia: mecanismos despersonalizadores que poden desencadean unha mestura de consecuencias, positivas ou negativas.